Disleksi nedir?
Disleksi, kelimeleri okuma ve hecelemede zorlanmaya neden olan bir tür öğrenme bozukluğudur. Disleksi olan çocuklar yeterince eğitim almalarına ve çaba göstermelerine rağmen okuma ve hecelemede sorun yaşarlar.
Disleksi bir zeka sorunu değildir. Disleksi olan çocuklar diğer çocuklar kadar zekidir ancak beyinlerinin dili işleme biçimi farklıdır.
Disleksinin etkileri genelde yaşam boyu sürer.
Disleksi belirtileri nelerdir?
Disleksi belirtileri genelde çocuğun okumayı öğrenmeye başladığı zaman, ilkokulun ilk 2 yılında ortaya çıkar. Çocuklar okula başlamadan disleksi tanısı koymak daha zordur. Ancak okul öncesi çocuklarda bazı erken belirtiler görülebilir.
Okulda öncesi çocuklarda disleksi belirtileri:
Yaşına göre beklenenin çok altında okuma becerisi
Dil gelişimi geri veya yavaş
Kelimeleri yanlış telaffuz daha sık
Uzun kelime ve cümleleri tekrarlamakta güçlük
Bir hikayeyi olayların sırasına göre yeniden anlatmakta zorluk
Yeni kelime öğrenmekte güçlük
Harfleri, rakamları ve renkleri hatırlamakta güçlük
Tekerlemeleri öğrenmede ve söylemede güçlük
Harfler ve sayılar arasındaki farkı anlamakta güçlük görülebilir.
Okul çocuklarında görülebilen disleksi belirtileri:
Kelimenin içindeki harflerin seslerini ayırt etmekte, duymakta, söylemekte güçlük
Okuma becerilerinde yaşına göre gerilik
Harflerin ve rakamların sıralamasını karıştırma
Okurken kelimeleri seslendirmek yerine tahmin etmeye ve ezberlemeye çalışma
Kelimeyi defalarca okuyup yazsalar bile hatırlamakta güçlük
Harfleri karıştırma veya ters yazma
Doğru kelimeyi bulmada veya sorulara cevap vermede zorluk
Görevlerin sırasını hatırlama sorunları
Harfler ve kelimelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları görme (ve ara sıra duyma) zorluğu
Bilmediği bir kelimenin telaffuzunda zorlanma
İmlayı öğrenmede zorluk
Okumayı veya yazmayı içeren görevleri tamamlamak için beklenenden çok uzun zaman harcamak
Okumayı içeren faaliyetlerden kaçınmak
Disleksi çoğunlukla ilkokulda teşhis edilir, ancak bazı çocuklara ergenliğe kadar teşhis konulamaz.
Ergenler ve yetişkinlerde görülen disleksi belirtileri:
Yüksek sesle okumak da dahil olmak üzere okuma zorluğu
Yavaş ve çabalayarak okuma ve yazma
İmla sorunları
İsimleri veya kelimeleri yanlış telaffuz etme veya kelimeleri öğrenmede sorunlar
Kelimelerdeki sesleri ayırt etmekte güçlük
Belirli bir konuda bilgili olsalar da bildiklerini yazılı olarak aktarmakta zorluk
Okumaktan kaçınma, okumakta isteksizlik
Yavaş okuma, akıcılık, ritim ve tonlama olmadan okuma
Kelime dağarcığında zayıflık
Okumayı veya yazmayı içeren görevleri tamamlamak için beklenenin çok üstünde uzun zaman harcamak
Bir hikayeyi özetlemede zorluk
Yabancı dil öğrenmede sorun
Çocukta bu güçlüklerden bir kısmının olması çocuğun illa disleksi olduğu anlamına gelmez.
Ne zaman doktora görünmeli?
Çocuğunuzun zeka düzeyi normal ya da iyi olmasına rağmen okuma düzeyi, yaşına göre beklenenin altındaysa veya başka disleksi belirtileri fark ederseniz Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanından yardım almalısınız.
Disleksi teşhis edilmediğinde ve tedavi edilmediğinde, çocukluktaki okuma güçlükleri yetişkinlikte de devam eder.
Disleksinin Sebepleri Nelerdir?
Disleksi, beynin okumayı sağlayan bölümlerindeki farklılıklardan kaynaklanır. Ailesel olma eğilimi gösterir. Disleksi, beynin okumayı ve dili nasıl işlediğini etkileyen belirli genlerle ilişkilidir.
Risk faktörleri
Ailede disleksi öyküsü veya diğer okuma veya öğrenme güçlükleri disleksi riskini artırır.
Eşlik Eden Sorunlar
Disleksi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir çok soruna yol açabilir:
Öğrenme sorunu. Okuma, diğer okul konularının çoğu için temel bir beceri olduğundan, disleksi olan bir çocuk çoğu sınıfta dezavantajlıdır ve akranlarına ayak uydurmada sorun yaşayabilir.
Sosyal problemler. Tedavi edilmediği takdirde, disleksi düşük benlik saygısına, davranış sorunlarına, kaygıya, saldırganlığa ve arkadaşlardan, ebeveynlerden ve öğretmenlerden uzaklaşmaya yol açabilir.
Yetişkinlikte sorunlar. Okuyamama ve anlayamama, çocukların büyüdükçe potansiyellerine ulaşmasını engelleyebilir. Uzun vadeli sosyal ve ekonomik olumsuz etkileri olabilir.
Disleksisi olan çocuklarda dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) görülme oranı yüksektir. DEHB, dikkati sürdürmekte zorlanmaya, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlara neden olabilir. Bu belirtiler de disleksi tedavisini güçleştirebilir.
Teşhis
Disleksiyi teşhis edebilecek tek ve belirli bir test yoktur. Aşağıdakiler gibi bir dizi faktör dikkate alınır:
Çocuğunuzun gelişimi, tıbbi geçmişi ve eğitim sorunları. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı muhtemelen size bu alanlar hakkında sorular soracaktır. Ayrıca, uzman hekim ailede disleksi veya diğer herhangi bir öğrenme güçlüğü varlığını öğrenmek isteyecektir.
Ölçekler ve Anketler. Çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı, çocuk, aile veya öğretmenlerinden bilgi almak için ölçek veya anket doldurmasını talep edebilir.
Görme, işitme ve beyin (nörolojik) testleri. Bu tür testler çocuğun okuma güçlüğüne başka bir bozukluğun neden olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olabilir.
Psikolojik değerlendirme. Uzman hekim, çocuğun ruh sağlığını daha iyi anlamak için aile ve çocuğa sorular sorabilir. Bu sorular, sosyal sorunların, kaygının veya depresyonun çocuğun yeteneklerini sınırlayıp sınırlamadığını öğrenmeye yardımcı olacaktır.
Zihinsel ve akademik becerileri değerlendirmek için testler. Uzman hekim, çocuğun okuma, dil işlevlerini veya yürütücü işlevlerini değerlendirmek için bazı standart testlerin uygulanmasını isteyebilir.
Tedavi
Disleksiye neden olan altta yatan beyindeki farklılığı düzeltmenin bilinen bir yolu yoktur. Bununla birlikte, spesifik ihtiyaçları ve uygun tedaviyi belirlemek için erken teşhis ve değerlendirme başarıyı artırır. Çoğu durumda tedavi, çocukların yeterli düzeyde okuma becerisi kazanmasına yardımcı olabilir.
Eğitim teknikleri
Disleksi belirli eğitim yaklaşımları ve teknikleri kullanılarak tedavi edilir ve müdahale ne kadar erken başlarsa sonuç o kadar iyi olacaktır. Çocuğun okuma ve diğer akademik becerilerinin ve ruh sağlığının değerlendirilmesi, çocuğun öğretmenlerinin bireysel bir öğretim programı geliştirmesine yardımcı olacaktır.
Öğretmenler okuma becerilerini geliştirmek için işitme, görme ve dokunma tekniklerini kullanabilir. Bir çocuğun öğrenmek için çeşitli duyularını kullanmasına yardımcı olmak (örneğin, kayda alınmış bir dersi dinlemek ve kullanılan harflerin ve konuşulan kelimelerin şeklini parmakla takip etmek v.b.) bilgilerin işlenmesine yardımcı olabilir.
Tedavi, çocuğun sorun yaşadığı alanlarda yardım etmeye odaklanır:
Kelimeleri (fonemleri) oluşturan en küçük sesleri tanıma ve kullanmayı öğrenme
Harflerin ve harf dizilerinin, ses ve kelimeleri (fonetik) temsiliyetini anlama
Okuduğunu anlama
Okuma doğruluğunu, hızını ve ifadesini (akıcılık) geliştirmek için yüksek sesle okuma
Tanınan ve anlaşılan kelimelerden oluşan bir kelime dağarcığı oluşturma
Mümkünse, bu alanda yetkin bir özel eğitim uzmanı ile çalışılması oldukça yararlı olabilir. Çocukta ciddi bir okuma güçlüğü varsa bu çalışmaların daha sık yapılması gerekebilir.
Ülkemizde Çözger raporu alınması halinde özel eğitim merkezlerinde haftada 2 saatlik eğitimin ücreti devlet tarafından karşılanmaktadır.
Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı
Türkiye'deki okulların, disleksi teşhisi konan çocuklara öğrenme problemlerinde yardımcı olmak için adım atma konusunda yasal bir yükümlülüğü vardır. Rehberlik araştırma merkezi, öğretmen, rehber öğretmen, aile işbirliği yaparak çocuğun ihtiyaçlarını ve uygun desteğin nasıl sağlanacağını özetleyen yapılandırılmış, yazılı bir plan oluşturulur. Buna Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) denir.
Okulda küçük gruplar halinde fazladan etüt, birebir eğitim, sınavlarda fazladan zaman veya sınavların farklı bir değerlendirmeye tutulması gibi uygulamalar yapılmaktadır.
Erken Müdahale
Birinci sınıftan itibaren destek alan disleksili çocuklar genellikle okuma becerilerini yeterli düzeyde geliştirir.
Daha geç yardım almaya başlayan çocuklar, iyi okumak için gereken becerileri öğrenmekte daha fazla zorluk yaşayabilir. Akademik olarak geride kalmaları muhtemeldir ve tamamen yetişmeleri mümkün olmayabilir. Ciddi düzeyde disleksisi olan bir çocuklarda okuma becerisinin tamamen normal düzeyde olması mümkün olmayabilir. Ancak çoğu çocuk, okumayı geliştiren beceriler öğrenir, okul performansını ve yaşam kalitesini iyileştirmek için stratejiler geliştirebilir.
Ebeveynler neler yapabilir?
Ebeveynler çocuklarının başarılı olmasına yardım etmede önemli bir rol oynamaktadır. Ebeveynlerin atabileceği adımlar:
Sorunu mümkün olduğunca erken ele alın. Çocuğunuzda disleksi olduğundan şüpheleniyorsanız, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanından yardım almalısınız. Erken müdahale başarıyı artırabilir.
Çocuğunuzla birlikte yüksek sesle okuyun. Çocuğunuza erken yaşlardan itibaren yüksek sesle kitap okumanız en iyisidir, ancak başlamak için asla geç değildir. Kitapları bebeklere bir oyuncak olarak tanıtmak, ebeveynlerle eğlenmeyi, öğrenmeyi ve sosyal etkileşimi teşvik eder. Çocuğunuza hikayeler okuyun. Ayrıca çocuğunuzla birlikte sesli kitapları dinlemeyi deneyebilirsiniz. Çocuğunuz yeterince büyüdüğünde, birlikte hikaye okuyabilirsiniz.
Çocuğunuzun okulu ile işbirliği yapın. Okulun çocuğunuzun başarılı olmasına nasıl yardımcı olacağı konusunda öğretmenle ve rehber öğretmenle konuşabilirsiniz.
Okuma zamanını teşvik edin. Çocuğunuzla birlikte okumak için her gün zaman ayırın. Okuma becerilerini geliştirmek için bir çocuğun okuma alıştırması yapması gerekir. Becerileri geliştikçe çocuğunuzu okumaya teşvik edin. Ayrıca çocuğunuzun size yüksek sesle okumasını sağlayın.
Okuma konusunda örnek olun. Çocuğunuz okurken siz de kendinize ait bir şeyler okumak için her gün bir zaman belirleyin. Çocuğunuza okumanın eğlenceli olabileceğini gösterin.
Akademik sorunlar yaşaması mutlaka disleksi olan bir kişinin başarılı olamayacağı anlamına gelmez. Disleksisi olan yetenekli öğrenciler, doğru kaynaklar sağlandığında oldukça başarılı olabilir. Disleksisi olan pek çok insan yaratıcı ve parlaktır. Matematik, bilim veya sanatta yetenekli olabilir. Hatta bazılarının oldukça başarılı yazarlık kariyeri vardır.
Destek olmak
Okumayı içermeyen faaliyetlerde duygusal destek ve başarılı olma fırsatı vermek disleksi olan çocuklar oldukça için önemlidir. Çocuğunuzda disleksi varsa:
Destekleyici olun. Okumayı öğrenmede sorun yaşaması çocuğunuzun özgüvenini etkileyebilir. Sevginizi ve desteğinizi ifade etmeniz, hissettirmeniz önemlidir. Çocuğunuzun yeteneklerini ve güçlü yanlarını överek cesaretlendirin.
Çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuza disleksinin ne olduğunu ve kişisel bir başarısızlık olmadığını açıklayın. Bunu anlamak çocuğunuzun öğrenme güçlüğü ile daha iyi başa çıkmasına yardımcı olabilir.
Çocuğunuzun evde öğrenmesine yardımcı olacak adımlar atın. Çocuğunuzun çalışması için temiz, sessiz, düzenli bir yer sağlayın ve bir çalışma zamanı belirleyin. Ayrıca, çocuğunuzun yeterince dinlendiğinden ve düzenli, sağlıklı yemekler yediğinden emin olun.
Ekran süresini sınırlayın. Ekran süresini sınırlayın ve fazladan zamanı okuma pratiği için kullanın.
Çocuğunuzun öğretmenleri ile iletişim halinde kalın. Çocuğunuzun doğru yolda olduğundan emin olmak için öğretmenlerle sık sık konuşun. Sınavlarda fazladan süre alması veya daha sonra dinlemesi için dersleri kayıt etmesi gibi alternatif yöntemler üzerine konuşabilirsiniz.
Comentarios