Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), akademik, sosyal, mesleki alanlarda oldukça önemli sorunlara yol açabilen ve bu olumsuz etkileri uzun süre devam edebilen bir bozukluktur. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun toplumda görülme sıklığı nedir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) toplumda %5-10 gibi yüksek oranda görülür, belirtileri erken yaşta başlar, %25 oranında yetişkinlikte devam eder. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) davranışı etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB'de temel olarak 3 farklı belirti grubu vardır. Bunlar dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite belirtileridir. Hastalarda sadece dikkat eksikliği belirtileri ya da sadece hiperaktivite belirtileri gözlenebilir. Ya da hem dikkat eksikliği belirtileri hem de hiperaktivite belirtileri gözlenebilir. Hiperaktivitenin teşhisi dikkat eksikliğinden daha kolaydır. Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri sıklıkla birlikte gider. Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri yaşla daha çabuk azalırken, dikkat eksikliği belirtileri kalıcı olmaya daha eğilimlidir.
DEHB Belirtileri Nelerdir?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda 3 farklı belirti grubu vardır.
DEHB’nin dikkat eksikliği belirtileri;
Dikkatini sürdürmekte güçlük
Odaklanmakta zorlanma
Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma
Derslere isteksizlik
Zamanı düzenlemede güçlük
Unutkanlık
Üstüne aldığı görevleri tamamlamakta zorlanmak
Sık eşya kaybetmek
Basit yönergeleri akılda tutamamak
DEHB’nin hiperaktivite belirtileri;
Aşırı hareketlilik
Oturması gereken yerde çabuk sıkılmak
Yerinde duramamak
Motor takılmış gibi enerjinin bitmek bilmemesi
Çok konuşmak
Başkası konuşurken araya girmek
Karşısındakinin sözünü kesmek
DEHB’nin dürtüsellik belirtileri;
İsteklerinin hemen olmasını istemek
Sabırsızlık
Düşünmeden ani hareket etmek
Sıra beklemekte güçlük
Tepkileri kontrol etmekte zorluk
DEHB Tedavisi
DEHB tanısı çocuklarda çocuk-ergen psikiyatri uzmanı tarafından, yetişkinlerde erişkin psikiyatri uzmanı tarafından konulur. DEHB tedavisinin ilk basamağı ailenin ve çocuğun bu bozukluk ile ilgili bilgilendirilmesi, nasıl bir tedavi izleneceği ve tedavisiz kalınması durumunda ne gibi sorunlarla karşılaşılacağı hakkında bilgi verilmesidir. Ailenin tedaviye katılımı ve katkısı tedavi sürecinin hızını ve başarısını olumlu yönde etkiler. Gereken durumlarda okulda öğretmen ve rehber öğretmen ile işbirliği tedaviyi destekler. DEHB'nin etkili tedavisi mevcuttur. Tanı gibi tedavi sürecinin de uzman psikiyatrist tarafından yönetilmesi gerekir. DEHB'nin temel belirtileri için ilaçlı tedavi seçenekleri mevcuttur. DEHB belirtilerinin çocuğun hayatındaki etkisini en aza indirmek için psikoterapilerden faydalanılabilir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun nedenleri nelerdir?
DEHB, anne-babaların hatalı çocuk yetiştirme tutumlarından kaynaklanmaz. DEHB genetik kökenli, nörobiyolojik bir bozukluktur.
DEHB'si olan çocukların uzun süre izlendiği çalışmalarda gösterilmiştir ki;
DEHB olanların okulu bırakma oranı (% 30-40),
Üniversite tamamlama oranı (% 7-10),
Arkadaş ilişkilerinde sorun yaşama, hiç arkadaşa sahip olmama oranı (% 50-70),
İş yaşamlarında performans düşüklüğü oranı (%70-80),
Sigara ve madde kullanma oranı çok daha yüksektir
Tedavi almayan DEHB'lilerde, ergen gebeliği veya cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma,
Yaşamlarını tehlikeye atacak davranışta bulunma, kazaya karışma
Yasal anlamda sorunlar yaşama
İlerleyen yıllarda depresyon gibi psikiyatrik hastalıklara yakalanma riski daha yüksektir.
Tedavi almayan DEHB'lilerde yaşanabilecek tüm bu önemli sorunlara rağmen DEHB olanların ancak yarısından azı tedavi almaktadır.
DSM 5’e göre Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri nelerdir?
*DSM–5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders): Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütler belirleyen Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı.
Dikkat eksikliğinde kişinin:
Dikkati kolayca dağılır,
Detaylara dikkatini veremez, çok sık hata yapar,
Dikkatini sürdürmede sorun yaşar,
Çoğu zaman dinlemez görünür,
Verilen yönergeleri takipte güçlük çeker,
Zamanı ve işleri yönetmede sorun yaşar,
Zihinsel çaba gerektiren uğraşlardan kaçınır, isteksizlik gösterir,
Sık eşya kaybeder,
Günlük işlerinde unutkanlığı olur
Hiparaktivite ve dürtüsellik sorunu yaşayan kişi:
Durduğu yerde durmakta zorlanır; elleri, ayakları kıpır kıpırdır,
Uzun süre aynı yerde oturmakta zorlanır,
Çocukken koşturur ya da tırmanır, yetişkinken yerinde duramaz, dursa da sıkılır,
Sessizce bir şeyle meşgul olmada sıkıntı yaşar,
Motor takılmış gibi hareketlidir, hiç durmaz,
Çok konuşur,
Karşıdaki kişi sorusunu bitirmeden cevabı yapıştırır,
Bekleme gerektiren ya da sırayla yapılan işlerde zorlanır,
Başkalarının sözünü keser,
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu teşhisi konulabilmesi için çocuklarda yukarıda sıralananlardan en az 6, yetişkinler için ise en az 5 belirti olmalıdır. Ayrıca belirtilerin bazı zamanlarda ortaya çıkması tanı için yeterli değildir. Belirtiler ev, okul, iş yeri gibi farklı ortamlarda kişini yaşamını etkileyecek düzeyde olmalıdır.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nda yaşa göre belirtiler değişir mi?
DEHB nörogelişimsel bir bozukluktur. Yaşamın ve gelişimin farklı dönemlerinde (çocukluk, gençlik, yetişkinlik) belirtiler değişkenlik gösterebilir. Belirtilerin bir kısmı azalır, değişir. Yeni belirtiler ortaya çıkıp, var olan belirtiler şiddetlenebilir. Ya da DEHB'nin farklı belirti grupları arasında geçişkenlik olabilir. Çocuklukta hiperaktivite-dürtüsellik baskınken ergenlikte dikkat eksikliğinin baskın hale gelmesi gibi geçişler yaşanabilir. Ama bu bozukluğun seyrinde genellikle belirtiler hafifler.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nasıl tedavi edilir?
DEHB nöron yani sinir hücrelerinin gelişim sürecinde gösterdiği bir takım farklılıklar ile ilişkili bir bozukluktur. Büyük oranda genetik temellidir. DEHB tedavisinde temel belirtileri ortadan kaldıran, bilimsel olarak kanıtlanmış, ulusal ve uluslararası alanda kabul gören tek yöntem ilaçlı tedavidir. İlaç tedavisiyle eş zamanlı uygulanan sorunlarla baş etme becerilerini artırmayı hedefleyen psikoterapi ve uygulamalar tedavinin başarısını artırmaktadır.
Comments